مرکز مشاوره و پاسخگویی

گس لایتینگ (gaslighting) چیست؟

پدیده چراغ گاز نوعی سوء استفاده عاطفی است که باعث می شود باورها و درک خود از واقعیت را زیر سوال ببرید.

با گذشت زمان، این نوع دستکاری می تواند عزت نفس و اعتماد به نفس شما را از بین ببرد و ممکن است قربانیان به‌ جایی برسند که به قدرت حافظه ، ادراک و حتی سلامت روان خود شک کنند. به‌مرور زمان، حیله پدیده چراغ گاز پیچیده‌تر و قدرتمند‌تر می‌شود، به‌گونه‌ای که قربانی به‌سختی می‌تواند واقعیت را ببیند. در این مقاله، قصد داریم این پدیده را به شما معرفی کنیم.

این اصطلاح خود از نمایشنامه 1938 “Gas Light” گرفته شده است که بعداً به عنوان فیلم “Gaslight” در سال ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴ منتشر شد. داستان شوهری را دنبال می کند که همسرش را با هدف نهادینه کردن او را منزوی می کند و دستکاری می کند.

دکتر رابین استرن، یکی از بنیانگذاران و دستیار مدیر مرکز هوش عاطفی ییل، با کتاب خود در سال ۲۰۰۷ با عنوان «اثر چراغ گاز» کمک کرد تا اصطلاح «چراغ گاز» را به آگاهی عمومی برساند.

علائم روشن شدن gaslighting

کسی که با اثر گس لایتینگ مواجه می شود ممکن است:

 ▪️ اصرار به که کارهایی را گفته اید یا انجام داده اید که می دانید انجام نداده اید ، داشته باشید.
 ▪️ یادآوری وقایع خود را انکار کرده یا مسخره کنید
 ▪️ وقتی نیازها یا نگرانی های خود را بیان می کنید، شما را “بیش از حد حساس” یا “دیوانه” خطاب می کنند.
 ▪️ به دیگران در  توانایی در تصمیم گیری خود سردرگم و نامطمئن شوید.

سایر علائم کلیدی که شما در حال تجربه پدیده یا اثر چراغ گاز هستید عبارتند از:

•     اصرار برای عذرخواهی همیشه
•     باور داشته باشید که نمی توانید هیچ کاری را درست انجام دهید
•     احساس مکرر عصبی بودن، اضطراب یا نگرانی
•     از دست دادن اعتماد به نفس
•     مدام فکر می کنید که آیا شما بیش از حد حساس هستید
•     احساس جدا شدن از خود، گویی هویت خود را از دست می دهید
•     وقتی همه چیز بد پیش می رود شما مقصر هستید
•     احساس مداوم اینکه چیزی درست نیست، اگرچه نمی توانید دقیقاً تشخیص دهید که چه چیزی اشتباه است
•     احساس طولانی ناامیدی، سرخوردگی یا بی حسی عاطفی

این احساسات معمولاً از چیزهایی که طرف مقابل در مورد رفتار شما می گوید یا بیان می کند ناشی می شود. مثلا:

  ۱.  اخیراً خیلی گیج به نظر می‌رسید و مدام چیزها را فراموش می‌کنید. دارم کمی نگران می شوم.

  ۲.  “میدونی اگه اهمیت نمیدادم این چیزا رو نمیگفتم، درسته؟”

  ۳.  این نقاب نگرانی می تواند شما را بیشتر متقاعد کند که مشکلی در شما وجود دارد.

پدیده / اثر چراغ گاز همچنین می تواند به عنوان تغییراتی در رفتار شما ظاهر شود:

 ۱.   انتخاب هایی برای راضی نگه داشتن دیگران به جای خود

 ۲.   مکرراً سؤال می کنند که آیا حرف درستی زده اید یا انتخاب درستی کرده اید

 ۳.   دروغ گفتن یا جدا کردن خود از نزدیکان برای جلوگیری از درگیری

@psychomod

۴ . به طور مداوم کلمات و اعمال خود را مرور می کنید تا مطمئن شوید همه چیز را “درست” انجام داده اید

۵. صرف زمان کم یا اصلاً صرف فعالیت ها یا سرگرمی هایی که قبلاً از آن لذت می بردید

۶. در بروز احساسات، رفتار و وضعیت ذهنی خود ابراز تردید کنید

۷. پیچاندن یا بازگویی وقایع برای انتقال سرزنش به شما

۸. اصرار داشته باشید که حق با آنهاست و از در نظر گرفتن حقایق یا دیدگاه شما خودداری کنید

 ۹. نشانه هایی که نشان می دهد پدیده چراغ گاز را تجربه کرده اید

تجربه پدیده چراغ گاز می تواند شما را مجبور کند که دائماً خودتان را پیش داوری  کنید، نه اینکه در مورد توانایی خود در تصمیم گیری غرق، سردرگم و نامطمئن شوید.

چرا مردم این کار را انجام می دهند

به گفته استرن، مردم اغلب به دلیل اینکه با تایید شدن اعتبار خود را می گیرند، درگیر این احساس می شوند. هنگامی که افراد خشمگین احساس خطر می کنند، به شما نیاز دارند که نسخه آنها از رویدادها را باور کرده و از آنها حمایت کنید تا حس قدرت و کنترل خود را حفظ کنند.

    آنا د لا کروز، یک درمانگر ازدواج و خانواده در فلوریدا، می‌گوید که گس لایتینگ همچنین زمانی می‌تواند اتفاق بیفتد که کسی معتقد باشد روایت آنها از روایت دیگران معتبرتر است.

د لا کروز توضیح می دهد که متقاعد کردن شخص دیگری برای زیر سوال بردن واقعیت خود می تواند باعث ایجاد حس برتری در آنها شود.

نمونه هایی از پدیده گس لایتینگ

گاز گرفتن به معنای این نیست که کسی به شما دروغ بگوید، نظر متفاوتی را بیان کند یا بگوید در مورد چیزی اشتباه می کنید. خیلی ظریف‌تر از این هاست و برای همین می‌تواند تشخیص آن را سخت‌تر کند.

به گفته استرن، این اغلب در سه مرحله متمایز اتفاق می‌افتد، اگرچه هر دینامیک پدیده گس لایتینگ شامل هر سه مرحله نیست:

دفاع – پس از چند مورد دیگر از گاز گرفتن، شروع به دفاع از خود می کنید.

افسردگی – در نهایت، نسخه واقعیت آنها را می پذیرید تا از درگیری جلوگیری کنید و هر کاری که می توانید برای جلب رضایت آنها انجام دهید. اما این انکار واقعیت انرژی شما را تخلیه می‌کند و ارتباط شما را با خودتان قطع می‌کند و احساس ناامیدی و ناامیدی در شما ایجاد می‌کند.

هر کس می تواند گاز بگیرد، نه فقط افراد در زندگی شخصی شما. به عنوان مثال، سیاستمداران وقتی رویدادهایی را که در ویدیو ضبط شده یا چندین نفر شاهد آن بوده اند را انکار می کنند، آتش می زنند. پزشکان ممکن اس ت وقتی به شما پیشنهاد می‌کنند علائم خود را تصور کرده‌اید، با گاز برخورد کنند، به این معنا باشند که درد خود را اغراق‌آمیز می‌کنید، یا به جای درمان دارویی، درمان را توصیه می‌کنند.

در اینجا چند نمونه دیگر از پدیده یا اثر گس لایتینگ در عمل آورده شده است:

با خانواده

تو با مادرت زندگی میکنی شما دو نفر نسبتاً خوب با هم کنار می آیید، اما او اغلب وقتی کمی دیر به خانه می آیید از شما سؤال می کند.

او یک روز اصرار می‌کند: «گفتی امشب بعد از کار به خانه می آیی». من به داروهایم نیاز دارم، اما اکنون تا زمانی که به آنجا برسیم، داروخانه بسته خواهد شد.

وقتی به او می گویید که آن مکالمه را در مورد بردن او برای انجام کارها به خاطر نمی آورید، او با ناباوری سرش را تکان می دهد. “تو همان جا ایستادی و قول دادی زودتر به خانه بیایی.”

اما یادتان هست که در آشپزخانه بی سر و صدا قهوه درست می کنید تا او را بیدار نکنید. شما این را می گویید، اما او حاضر نیست روایت شما را از وقایع در نظر بگیرد.

بعداً صدای بلند صحبت کردن او را با تلفن می شنوید. او می گوید: «در مورد وضعیت روحی او مطمئن نیستم. او حتی یک مکالمه از امروز صبح را به خاطر نمی آورد!

موقعیت های مشابه به طور مکرر اتفاق می افتد، تا جایی که شما شروع به تعجب می کنید که آیا همه چیز را فراموش می کنید.

@psychomod

در یک رابطه عاشقانه

شما شواهد قانع کننده ای دارید که همسرتان خیانت کرده است. شما مستقیماً از آنها در مورد آن سؤال می کنید و به آنها فرصتی برای صادق بودن می دهید.

این دو واکنش را در نظر بگیرید:

“چی؟ نه، البته من به تو خیانت نمی کنم”.

“چطور جرات کردی من را به تقلب متهم کنی. من تمام روز کار می کنم و به خانه می آیم تا با تو وقت بگذرانم، اما تو هرگز اینجا نیستی. تو می گویی که کار می کنی، اما چه کسی می داند کجا هستی؟ احتمالا تو هستی که تقلب می کنی و اگر من خیانت می کردم، اینطور نیست که بتوانی  مرا سرزنش کنی، زیرا همیشه برای سکس خسته هستی.

اولین پاسخ فقط یک دروغ است. با این حال، مورد دوم ممکن است تلاشی برای ایجاد احساس گناه در شما باشد تا برای همیشه موضوع را رها کنید. حتی اگر آنها را باور نکنید، ممکن است در نهایت شواهد خود را در مورد رابطه آنها زیر سوال ببرید – یا از اینکه شریک “بهتر” نیستید احساس ناراحتی کنید و در عوض سعی کنید آن را جبران کنید.

در محل کار

شما ارتقای شغلی به عنوان مدیر کسب کرده اید. با ارتقاء، یک دستیار مدیر می آید – کسی که همان ارتقا را می خواست.

در چند هفته گذشته، متوجه ناپدید شدن اسناد از روی میز و عدم ارسال پیام های مهم تلفنی شده اید.

وقتی از دستیارتان می‌پرسید که آیا هر یک از اسناد را دیده است  واکنش عصبانی او شما را شگفت‌زده می‌کند.

“آیا مرا متهم می کنی که وسایلت را گرفته ام؟ به یاد داشته باشید، وظیفه من کمک به شما است. چرا من باید چنین کاری انجام دهم”»

وقتی چند هفته بعد در مورد پرونده گمشده دیگری می‌پرسید، می‌گوید: «می‌دانی، اخیراً به نظر می‌رسد که واقعاً استرس داشته‌ای. این ارتقا یک تغییر بزرگ است. همه نمی توانند از عهده مسئولیت برآیند.”

هنگام جستجوی مراقبت های پزشکی

برای ماه‌ ها، برخی از علائم دائمی درد شکم را داشته‌اید که باعث نگرانی ، همراه با خلق و خوی ضعیف و خستگی در شما می شود .

با این حال، به نظر می رسد پزشک شما شک دارد.او از شما می پرسد که آیا ممکن است باردار باشید یا علائم مربوط به دوره قاعدگی شما است. شما به آنها اطمینان می دهید که علائم همیشه می آیند و می روند و قطعا باردار نیستید.

می بینم که شما به برخی از احساسات افسردگی اشاره می کنید. گاهی اوقات افسردگی می تواند با علائم فیزیکی بیشتری ظاهر شود. آیا به صحبت با یک درمانگر فکر کرده‌اید؟»

شما قبلاً در مدارک خود ذکر کرده اید که با یک درمانگر کار می کنید. سعی می کنید توضیح دهید که فکر می کنید خلق و خوی پایین شما بیشتر به درد، ناراحتی و کمبود انرژی شما مربوط می شود.

«درمان  روحی می تواند باعث بهبودی شما شود . بعد می توانیم در مورد چند آزمایش صحبت کنیم  .اما به نظر می‌رسد چیز جدی نیست.»

چرا پدیده یا اثر چراغ گاز / گس لاتینگ  اتفاق می افتد؟

گس لایتینگ اغلب تا حدی کار می کند زیرا می خواهید به شخصی که شما را با این اثر در بر می گیرد اعتماد کنید و تایید او را جلب کنید. شما (بسیار قابل درک) می خواهید به پزشک، والدین یا بهترین دوست خود ایمان داشته باشید.

د لا کروز خاطر نشان می کند: «همه ما ناامنی هایی داریم که از اعتراف آن می ترسیم. وقتی کسی به ما دلیلی می دهد که به خودمان شک کنیم، مثل این است که به ما اجازه داده است تا این ناامنی ها زنده شوند.»

به علاوه، اثر گس لایتینگ همیشه واضح یا شدید نیست. اغلب، به عنوان تلاشی برای “مراقبت به شما” پنهان می شود.

یک روز هم اتاقی شما می گوید: «متاسفم که باید این را به شما بگویم. «اما دوستانت واقعاً تو را دوست ندارند. آنها فقط به این دلیل با شما معاشرت می کنند که شما پول دارید و می توانند از شما سوء استفاده کنند. فقط فکر کردم که باید بدونی.»

کلمات آنها طنین انداز است زیرا شما مخفیانه در مورد آن نگران بوده اید. شما همیشه می توانید از دوستان خود بپرسید، اما همیشه ترس شما باعث می شود از پاسخ طفره بروید .  

نحوه پاسخگویی یه پدیده یا اثر گس لاتینگ

اگر متوجه برخی نشانه‌های چراغ گاز / گس لایتینگ شده‌اید، می‌توانید برای رفع آن و بازیابی فضای احساسی خود اقداماتی انجام دهید.

به عزیزانتان مراجعه کنید

اگر مشکوک هستید که کسی به شما آتش می زند، هیچ وقت ضرری ندارد که یک دیدگاه بیرونی داشته باشید. دوستان قابل اعتماد و اعضای خانواده که مستقیماً در این رابطه دخالت ندارند می توانند:

•    دیدگاه خود را ارائه دهند
•    به شما کمک می کند تا کمی وضوح داشته باشید
•    حمایت عاطفی ارائه دهید

اگر اخیراً شروع به فاصله گرفتن از عزیزان خود کرده اید، به خاطر داشته باشید که انزوا فقط می تواند باعث پیشروی بیشتر در پدیده یا اثر چراغ گاز یا گس لایتینگ شود.

یادداشت بردارید

اغلب آسان تر است که از خود در مورد بحثی که چند روز پیش رخ داده است سؤال کنید.

ثبت وقایع بلافاصله پس از وقوع شواهدی را ارائه می دهد که نیازی به حدس زدن ندارید. یادداشت کردن نکات برجسته از یک مکالمه یا استفاده از یک برنامه تلفن هوشمند برای ضبط استدلال، چیزی برای مرور زمانی که حافظه شما زیر سوال می رود، ارائه می دهد.

ممکن است در مواجهه با آن شخص احساس راحتی نکنید، اما یادداشت‌ هایتان می‌توانند به شما کمک کنند تا بفهمید چه اتفاقی دارد می‌افتد.

مرزهای واضحی تعیین کنید

ایجاد مرزها می‌تواند تلاش‌های کسی برای ایجاد این اثر به شما را قطع کند و فضای فیزیکی و احساسی را فراهم کند.

دفعه بعد که این اتفاق می افتد، ممکن است بگویید:

“به نظر می رسد ما چیزها را متفاوت به خاطر می آوریم، پس بیایید ادامه دهیم.”

“اگر مرا “دیوانه” صدا کنی، اتاق را ترک خواهم کرد.”

“ما می توانیم در مورد آن صحبت کنیم، اما اگر شما فریاد بزنید، من می روم.”

پایبندی به این مرزها ضروری است. پیگیری به آنها نشان می دهد که نمی توانند شما را فریب بدهند.

چیزهایی را که شما را همان چیزی که هستید می‌سازد، نگه دارید

پدیده چراغ گاز اغلب شامل از دست دادن هویت شخصی است. با گذشت زمان، ممکن است احساس کنید که غیرقابل تشخیص تغییر کرده اید یا بی حس و توخالی شده اید.

زندگی در حالت عصبی و نگرانی دائمی می تواند انرژی کمی برای مراقبت از خود یا منافع خود در اختیار شما بگذارد.

با این حال وقت گذاشتن برای برآوردن نیازهای جسمی و عاطفی می تواند به شما کمک کند انرژی خود را بازیابید و حس خود را حفظ کنید. در نتیجه، حتی ممکن است پیمایش و به چالش کشیدن تلاش‌ها برای به چالش کشیدن شما آسان‌تر باشد.

به دنبال کمک

با گذشت زمان، پدیده یا اثر گس لایتینگ می تواند:

بر احساس ارزشمندی شما تأثیر بگذارد

شما را در تصمیم گیری مطمئن نمی کند

به احساس اضطراب، افسردگی و تنهایی کمک می کند

حمایت یک متخصص سلامت روان می‌تواند به شما کمک کند تا پدیده یا اثر چراغ گاز یا گس لاتینگ را تشخیص دهید و با آن کنار بیایید و شروع به کار کنید.

یک درمانگر می‌تواند دیدگاهی بی‌طرفانه در مورد گس لایتینگ، همراه با راهنمایی‌های دلسوزانه ارائه دهد که شما شروع به انجام کارهای زیر می‌کنید:

•     نام ببرید و به هر شک و ترسی که در مورد ارزش شخصی خود دارید بپردازید
•     از طریق احساسات دردناک یا ناخواسته کار کنید
•     قبول کنید که شما باعث یا سزاوار این آتش سوزی نشده اید
•     کاوش کنید و مرزهای سالم تعیین کنید

یک درمانگر همچنین می‌تواند مهارت‌هایی را به شما آموزش دهد:

•     حرکت تلاش برای دستکاری
•     استرس را مدیریت کنید
•     مناقشه را به طور سازنده مدیریت کنید

مشاوره زوجین همچنین می تواند فضای امنی را برای شما و همسرتان فراهم کند تا راه های جدیدی برای برقراری ارتباط و حل تعارض بیاموزید. فقط این را بدانید که درمانگران مشاوره روابط آزاردهنده را توصیه نمی کنند. اگر در حال تجربه سوء استفاده مداوم هستید، یک درمانگر می تواند به شما کمک کند تا برنامه ای برای ترک رابطه ایمن ایجاد کنید.

حرف آخر

پدیده چراغ گاز یا گس لایتینگ ممکن است به تدریج شروع شود، اما این دستکاری ظریف می تواند آسیب عمیق و ماندگاری ایجاد کند.

یک درمانگر می تواند به شما کمک کند تا شروع به شناسایی نور گازی کنید و با پرداختن به تأثیر آن به طور مؤثر، بدون از دست دادن خود در این فرآیند، پیش بروید.

منابع پدیده یا اثر گس لایتینگ:

▪️ De La Cruz A. (2021). Personal   interview.
▪️  Petric D. (2018). Gaslighting and the knot theory of mind.
    net/publication/327944201_Gaslighting_and_the_knot_theory_of_mind
▪️  Rietdijk N. (2021). Post-truth politics and collective gaslighting.
    org/core/journals/episteme/article/posttruth-politics-and-collective-gaslighting/88BDC6B5D1540817086E1027A0FF1B5A
▪️   Stern R. (2018). The gaslight effect: How to spot and survive the hidden manipulation others use to control your life. New York, NY: Harmony Books.
▪️    Sweet PL. (2019). The sociology of gaslighting.
    org/sites/default/files/attach/journals/oct19asrfeature.pdf

آدرس تلگرام من:

https://telegram.me/psychomod

کپی برداری با ذکر منبع بلامانع می باشد.