نیاز به نوازش
" نیاز به نوازش روانشناختی در دیدگاه اریک برن "
اریک برن، بنیان‌گذار نظریه تحلیل رفتار متقابل در روانشناسی، از مفهومی به نام «عطش» یا «گرسنگی نوازش» صحبت کرده است.
نیاز ما به نوازش بر مبنای عطش ما برای شناخته شدن، مورد توجه قرار گرفتن و به حساب آورده شدن است.
او معتقد بود ما انسان‌ها و تمام حیوانات اجتماعی گرسنگی نوازش داریم و نیاز داریم که در جمع باشیم و دیده بشویم. اریک برن کلمه نوازش را به دلیل نیاز اولیه ما برای لمس شدن انتخاب کرد، ولی ما انسان‌ها وقتی که دوره کودکی را پشت سر می‌گذاریم و کم‌کم بزرگ‌سال می‌شویم، یاد می‌گیریم که شکل‌های دیگری را جانشین لمس جسمانی کنیم. یک لبخند، یک تعریف و تمجید و حتی یک گفت‌و‌گوی کوتاه نشان می‌دهد که حضور ما درک شده است و درواقع نوازش گرفته‌ایم.
نوازش منفی، نوازش مثبت:
با اینکه ممکن است کلمه نوازش همیشه در ذهن ما بار معنایی مثبتی داشته باشد، اما باید به خاطر داشته باشیم که نوازش می‌تواند به‌صورت منفی هم ابراز شود. نوازش منفی به این معناست که به ما توجه بشود و دیده بشویم اما به شیوه منفی و نامطلوب.
برای مثال وقتی کسی به ما اخم می‌کند، با ما دعوا می‌کند یا رفتار بدی با ما دارد درواقع حضور ما درک و دیده شده است، یعنی نوازش گرفته‌ایم، اما این نوازش دردآور و برای ما نامطلوب است. شاید فکر کنید که ما همیشه به‌دنبال نوازش‌های مثبت هستیم، اما درواقع این‌طور نیست.
بعضی وقت‌ها ما اینقدر از نظر نوازشی گرسنه هستیم و به ما بی‌توجهی شده است که هر نوازشی را می‌پذیریم، حتی نوازش منفی. از دید اریک برن اصلی وجود دارد مبنی بر اینکه هر نوازشی بهتر از نبود آن است! و این عقیده با آزمایش دردناکی روی رشد حیوانات تایید شده است.
در یکی از این آزمایش‌ها دو دسته بچه موش را در جعبه‌های مشابهی قرار دادند و به یک گروه از آن‌ها روزانه چندبار شوک الکتریکی می‌دادند و به گروه دیگر شوکی داده نمی‌شد.
فکر می‌کنید کدام گروه از موش‌ها رشد بهتری داشتند؟
با کمال تعجب دیده شد که موش‌هایی که هر روز به آن‌ها شوک دردناکی وارد می‌شد، رشد بهتری داشتند؛ چون به آن‌ها توجه شده بود، هرچند که این توجه دردناک بود؛ ولی گروه دیگر به‌کلی نادیده گرفته شده بودند و این باعث می‌شد که رشد نامطلوبی داشته باشند.
درواقع ما انسان‌ها هم مثل همین موش‌ها ترجیح می‌دهیم به جای نادیده گرفته شدن، حداقل به ما توجه منفی بشود و این‌گونه متوجه می‌شویم چرا بعضی رفتارهای ما جنبه خودآزاری پیدا می‌کند. در اختلال‌هایی مانند «اختلال ساختگی» می‌توان این نوع گرسنگی نوازشی را به‌خوبی مشاهده کرد.
در اختلال ساختگی افراد همیشه با یک شکایت جسمانی به پزشک مراجعه می‌کنند و حتی حاضر هستند با این بیماری ساختگی به اتاق عمل بروند تا از پزشک و پرستار و کادر درمانی توجه و محبت دریافت کنند و درواقع به خدمات درمانی اعتیاد پیدا می‌کنند. این اختلال نشان می‌دهد تا چه حد نیاز به توجه و نوازش در ما جدی و حیاتی است.\
بانک نوازشی چیست؟
اگر گرسنگی ما برای نوازش به نحو مطلوب و کافی ارضا نشود،ما انسان‌ها هم از نظر روانی و هم جسمی می‌توانیم دچار بیماری شویم. روان‌شناسان معتقدند بیماری‌های روانشناختی مثل اضطراب، افسردگی و منشا بسیاری از بیماری‌های جسمانی کمبود نوازش است. درواقع انگار که ما یک بانک نوازشی در ذهنمان داریم که اگر موجودی‌اش از یک مقداری کمتر بشود باعث بیماری ما می‌شود. این بانک نوازشی هر نوازشی را که از دوران کودکی تاکنون گرفته‌ایم در خود ضبط می‌کند و ما می‌توانیم هرگاه نیاز داشتیم به این بانک نوازشی مراجعه کرده و از موجودی آن بهره‌برداری کنیم. ☝اما اگر به این نوازش‌های ذخیره‌شده اضافه نشود کم‌کم موجودی ما ته می‌کشد
و اثر خود را از دست می‌دهد؛ بنابراین باید سعی کنیم برای سلامت جسم و روانمان هر روز به موجودی آن اضافه کنیم.
اما اگر زمانی احساس کردیم موجودی بانک نوازشی مان رو به کاهش است چه کاری می‌توانیم برای خودمان انجام دهیم؟
شاید آسان‌ترین و دردسترس‌ترین راه، «خویشتن‌نوازی» باشد.
ما می‌توانیم از نظر جسمی، عاطفی و ذهنی به خودمان نوازش بدهیم. برای خودمان هدیه بخیریم،
به سفر برویم یا غذایی را که دوست داریم برای خود تهیه کنیم و با خودگویی مثبت از نظر عاطفی به خودمان قوت‌قلب و دلگرمی بدهیم.
همچنین باید مراقب باشیم این نوازش‌ها کاملا غیرمشروط، مطمئن و سالم باشد و آن را فقط برای خودمان انجام دهیم و در پاداش به انجام یک کار خاص نباشد.
اما از طرفی خویشتن‌نوازی هیچ‌وقت نمی‌تواند جایگزین نوازش‌هایی که از دیگران می‌گیریم باشد.
ما هرقدر هم که در درونمان به خودمان توجه مثبت داشته باشیم باز هم به ارتباطات مطلوب اجتماعی و روابط صمیمانه‌ای که در آن نوازش مثبت ردوبدل می‌شود نیاز داریم. ولی مشکل اینجاست که ما از کودکی یاد گرفته‌ایم که حتی وقتی به توجه و تایید نیاز داریم، اگر از ما تعریفی کردند خودمان یا کارمان را بی‌اهمیت جلوه دهیم و بگوییم لایق این تعریف‌ها نیستیم،
دیگر چه برسد به اینکه برای پر کردن حساب بانک نوازشی‌مان از دیگران درخواست توجه یا تعریف و تمجید کنیم! اما واقعیت این است که ما می‌توانیم به جای تظاهر به بی‌نیازی، به‌صورت بالغانه از دیگران درخواست کنیم که به ما توجه کنند، نکات مثبت ما را به ما یادآور شوند و صادقانه در جایی که نیاز داریم ما را تایید کنند.
هر لایک، یک نوازش مثبت
اگر دقت کرده باشید ما حتی در شبکه‌های اجتماعی نیز به‌صورت غیرمستقیم درخواست نوازش و توجه می‌کنیم. شاید دلیل اصلی اینکه شبکه‌های اجتماعی اینقدر در جذب مخاطب موفق بوده و به‌سرعت رشد کرده و فراگیر شده است همین تقویت سیستم نوازشی و پرکردن بانک نوازشی باشد.
وقتی ما عکسی در اینستاگرام یا فیس‌بوک می‌گذاریم، هر لایک در حکم دریافت یک نوازش مثبت است. حتی هر کامنت محبت‌آمیزی می‌تواند چندبرابر به ما نوازش مثبت بدهد.
مخصوصا در شرایط امروز که رفت‌وآمدهای دوستانه و خانوادگی به دلایل مختلف کمتر شده است، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند تا حدودی این خلأ نوازشی را جبران کنند. هرچند شاید بتوان گفت اگر شبکه‌های اجتماعی نبودند ما برای پرکردن بانکمان تلاش بیشتری برای برقراری ارتباط در فضای واقعی می‌کردیم!
آدرس تلگرام من:
کپی برداری با ذکر منبع بلامانع می باشد.